Hocammm..Hoca Camide !

HOCAMMM....HOCA CAMİDE !

HAYAT BİLGİSİ Dizisinde, sanatçı sayın Perran Kutman’ın (Afet Hoca)...( İlkokul da ÖĞRETMEN-İM diye yapılan hitabın, Ortaokuldan itibaren HOCA-M hitabına dönüşmesine, tepki göstererek...) kendisine Hocammm diye seslenen öğrencilerine ; ‘ HOCA Camide, hoca camide...’ diyerek verdiği algı ve sosyal mesajın üzerinden, kaç sene geçti bilmiyorum. Hiç unutmam ! O diziden sonra, hoca camidee söylenişi, dilimize peleseng olmuştu değil mi ? Aslında, o günlerde yazmam gerekirdi bu yazıyı da... sanırım ben de HOCAM kelimesine muhatap olmaktan (birazcık) memnunmuşum ki, kendimle ; ters düşmek istememişim.

Peki, şimdi ne oldu da yazma gereği duydun ? Derseniz. Haklısınız der... nedenini dilim döndüğünce, açıklarım efendim. Bandırma’da, daha önce Belediyemizin imar işlerinde çalışan, şimdi ise ; serbest mimar olarak, hatta bayağı serbest... (tabelasında MİMAR(T) ) olarak çalışan Gökhan Gökbulut arkadaşıma, minik bir mimari proje çizdirmek için uğradığımda, oraya gelen (tenis hocasıymış) bir müşterisine HOCAM-HOCAM diye hitap etmesi, dikkatimi çekti. Oysa, birkaç dakika önce bana da HOCAM diye hitap ediyormuş,...farkında bile değilim ! Gayri ihtiyari, HOCA ya, -ne hocasısın? diye sormak durumunda kaldım. Tenis hocasıyım deyince, olsun neticede bir öğretmensin, öğreticisin, birşeyi öğretiyorsun, hocam hitabına... sende müstahaksın dedim ! (ART sanat ve sanatçı anlamında ve Gökhan da Mimar ın sonundaki AR ı alıp ART yapmış ve mimari sanat-çı yapmış kendisini ! :) )

HOCA konusuna geçmeden önce, MİMAR (T) ın ‘T’sini de sordum tabiii. Ben de öğretmenT, TüccarT ım değil mi diye takılarak sordum. Gökhan, ilk meslek hayatına başlarken Sabancı’nın şirket isimlerinin sonuna getirdiği (LAS-SA-BRİ-SA gb) ‘SA’ lara özenmiş ve ilerde kapitalist bir mimar olursam, kuracağım diğer şirketlerde kullanırım diye ‘T’ harfini mimara eklemiş ve olmuş bir MİMART ! MİMART arayan arkadaşlara Gökhan arkadaşımı tavsiye ederim çünkü, benim verdiğim abaza bilgilerle... benim projemi yarım saat içinde çizip elime veriverdi ! Eline ve beynine sağlık, GGsayın mimartım !

HOCAMMM !

Hoca camide, hoca camide ! Yeri geldi madem, HOCA kelimesinin etimolojisine, anatomisine v.d... HOCA kelimesinin anlam ve yapısına, ekine-köküne bir bakıp, önce o kelimeyi bir tahlil edelim bari... Nasılsa, ben de HOCA sayılırım değil mi ?

LOJİ kısmına geçmeden, HOCA kelimesini günlük hayatımızın nerelerinde ve kimlere karşı kullanıyoruz ? İsterseniz bir hatırlayalım.

HOCA, öncelikle islami bir terim olarak dilimizde vardır ve islamın ibadethaneleri olan camilerde ; vaaz verenlere, hutbe okuyanlara, ezan ve sala okuyanlara, namaz kıldırıp cenaze yıkayanlara, müzzinlere, müftülere, fetbazlara HOCA diyoruz değil mi ! Hatta dine aitmiş gibi gösterilen bütün mezhep/ler büyükleri, bütün tarikat şeyhleri, bütün şıhlar, bütün sünnet diye cübbe-şalvar-takke ile gezenler, ehl-i sünnet vel cemaat hepsi HOCA terimine muhataptırlar...(Hz ! Fetullah Hoca ! Efendi ! gibi. Kendisi, ilk mektep mezunu olduğu şüpheli, bir müeezin-i vaizdir sadece...Bugün ise; Terörbaşı ! )

Milli Eğitim Bakanlığına bağlı bütün okullarda, ve Üniversitelerdeki, branş ve sınıf öğretmenleri, bütün akademisyenler, bütün öğretim görevlileri de, gerek öğrencilerin gözünde, gerekse kendi aralarında ve gerekse toplum içindeki konumlarında, daima HOCA-M hitabına maruz kalırlar ! Bu hitaba layık olmasalar da, gerek ilk-orta öğretimin, gerekse üniversitenin İdari kadrolarında çalışanlar da, memurlar da nedense hep HOCA’dır...

HOCAM kelimesini, Anayasa Profösörleri dahil bütün Hakimler, Savcılar, avukatlar da dahil, Hukuk camiasındakilerde, kendi aralarında kullanırlar ve dışardan bizlerde isimlerini söylemek saygısızlık olur diye, genelde hocam hitabıyla onlara yaklaşmaya çalışırız...Onlar HAKİMİM/SAVCIM/AVUKATIM hitaplarından daha çok hoşlansalar da, biz ne saygısızlık ne de aşırı saygı ve yağcılık anlamı taşımayan HOCA-M kelimesini, onlara kullanırız.

TIP Camiası mı ? Onlar da çok severler ve çok muhatap olurlar bu kelimeye. Doktorlar birbirlerine, hemşireler, sağlıkçılar doktorlarına... sürekli HOCAM - HOCAM diye hitap ederler nedense ! Biz halk ta da ; düz (pratisyen) doktorlara değil de, branş doktorlarına ve titirli doktorlara, genelde HOCA-M diye hitap ederiz nedense ?

İlk aklıma gelen HOCAM kullanılan sektörler ve sahalar bunlar. Hoca, Bürokrasinin tümünde, Diplomaside, Ticarette, Maliyede de kullanılır. Bunları çoğaltabilirsiniz....

HOCA NE DEMEK ?

Hoca, öncelikle farsça (Hace, çoğulu hacegan) kökenli bir kelime olduğu iddia edilerek, araplaşmış, osmanlılaşmış ve şimdi de, aslı Türkçe ve Türkçeleşmiş bir kelimedir.

Farisi kültüründe ve Türk Lehçelerinde ; Efendi, ağa, ulu ve saygıdeğer kimse, evin büyüğü-reisi, muallim, çelebi, müderris, molla, kethüda, şeyh, mal sahibi, koca, yaşlı kimse, pir, hükümdar, başbuğ, zengin, büyük, yüce, tacir, kadın, gönül ve hatta tanrı anlamında hutay-hüda-tanrı... gibi anlamlarda kullanılmış veya kullanılagelmekte ise de ; İran’ın farisi tarihinde, 4. yy da, 800’lü yıllarda ŞAMANİZM döneminde, daha çok efendi-bey anlamlarında kullanılan, TÜRKÇE bir kelimedir. Çağatay Hanlıklarında, Karakoyunlu Hükümdarlıklarında, Moğol Hanlıklarında, Nogay Beyliklerinde, Ak orda, Gök orda Türk Hanedanlıklarında KOCA olarak kullanılıp, Çağatay hanları içinde hanlar, Ak orda-Gök orda Hanları, HACE ünvanlıdır, Karakoyunlularda, HOCA ünvanlı hükümdarlar vardır. Hükümdarlardan sonra, 1. başvezirler için de hoca kullanılmıştır.

Türkçe ; Koç+a >Koca. Yani, Farsça 'hoca' ve Rusça 'hodja' kelimeleri, Türkçe 'koç'tan ödünçlemedir. KOÇ tan türetilmiştir. Özellikle 'koca' kelimesinin Türkçede; yaşlı, ihtiyar, pir, ulu, yüksek gibi büyüklük bildiren anlamlara malik oluşu, karı-koca kelimesinde erkeklere yüklenilen misyon, HOCA Kelimesinin öztürkçe kelime olduğu savını güçlendirmektedir...

Türk Dil Kurumu'nda ; 'HOCA' kelimesiyle ilgili Müslümanlıkta din görevlisi ; akıl öğreten, öğüt veren kimse ; eskimiş medresede öğrenim gören sarıklı, cübbeli din adamı... ibarelerine yer verilmiştir. Sanırım günümüzde de ; 'hoca' kelimesi için akla gelen ilk tanım, Müslümanlıktaki din görevlisi olsa gerektir.

Halbuki 'hoca' kelimesinin çok eski bir geçmişi vardır ve sadece din görevlilerine verilen, bir ünvan değildir. Nihat Sami Banarlı'nın 'Türkçenin Sırları' isimli kitabında, hoca kelimesinin manası ve kullanımı hakkındaki bilgilerde ; "Ata, Hoca, Öğretmen" diye geçmektedir.

Beni destekleyen ; "Türklerin ilk yazılı eserleri olan Göktürk Kitabeleri’ni, ata yani hoca ünvanlı bir Türk yazmıştır.

Bu hoca, Gök-Türkler devrinin şöhretli kahramanı Kül Tigin ve gayretli, milliyetçi hükümdarı Bilge Kağan’ın hocalarıydı. Aynı hoca, yazdığı kitabelerin bir yerinde...bugünkü Türkçeye çevirirsek kendisini : Bunca yazıyı yazan Ben Kül Tigin atası Ben Yollug Tigin yazdım Tam yirmi gün oturup Bu taşa damga koyup Ben Yollug Tigin yazdım. diye tanıtıyordu. Yani adı Yollug Tigin’di ve kendisi hükümdar ailesine mensup, bir alimdi. Bir tarihçiydi ve bir hocaydı.

Aynı kelime, Büyük Selçuklular devrinde tekrar dirilmiş ve meşhur ATABEK ünvanı, bu kelimeden doğmuştur. Atabekler, Selçuk şehzadelerine, fikrî, ilmî, siyasi, idarî ve askerî mevzûda hocalık yapan, Selçuk büyükleri ve bilginleridir. Hocadırlar...Eski Türklerde, dertlere devâ bulan doktor manasındaki hekimlere, ATASAGUN derlerdi. Türkler arasında hekimlerin, bilgilerini ilahî kaynaktan (göktanrıdan-Şamandan) almış, mukaddes kimseler olduklarına dair inanışlar yaşardı. Bu yüzden farisiler de, araplar da HOCA kelimesine itibar etmişlerdir.

Orta Asya Türkleri, kendi coğrafyalarında, Tanrı’ya varma yollarını, Türk vicdanına vecidle, ve heyecanla telkin eden, büyük iman ve tasavvuf adamlarına, tarikat büyüklerine, ya HOCA ya da ; ATA demeğe başlamışlardı. Devletimizin kurucusu Başbuğ Mustafa Kemal’e ‘ATATÜRK’ denmesi de bu kültürün sonucudur.

Türkler, bizzat hoca kelimesini son zamanlarımızda, Farisîdeki hâce kelimesindeki mana ve kudsiyetle kullanmış ise de, eski Türkçe üstad adam, mukaddes adam manasındaki koca kelimesinin bir devamı olarak ta yaşatmışlardır. ( Mimart Gökhanla, ÜSTAD kelimesini de tartıştık, onu da başka bir yazımda açacağım.) Neticede ; ‘HOCA’ Türkçe bir kelimedir. Araplaşmaması için veya salt dini terim olarak kalmaması için, tıpkı verdiğim örneklerdeki gibi, her sahada fakat yerindelik şartıyla HOCA veya HOCA-M kullanılabilinir. Hak edenlere, helal hoş olsun !

Şimdi Afet Hocamızın ; “Hoca camide, hoca camide ! “ diye verdiği mesaj, doğru olmakla birlikte, eksiktir değil mi ? Hocalar hocalığını bilmeli ve hoca olanların yaşadıkları toplumda o hitaba muhatap olmanın karşılığını topluma verebilmeliler diye düşünüyorum artık ! Veya, bu hitabı kullanırken YERİNDELİK aranırsa kültürümüze hizmet sunarız diye de düşünüyorum tabii ki. Tanrı Türkü Korusun !

12.08.2017- RAMAZAN NARİN- NOGAYTÜRK