Kyzikos Antik Kenti Hytos Limanı
DçDr. Korkmaz Meral - Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü
- Ahmet Cüneydi Has - Araşt..Gör. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü
Arkeoloji alanında gelişmekte olan “Liman Arkeolojisi” limanları batıkları ve su altındakalmış kalıntıları kendisine konu edinen Sualtı Arkeolojisinin bir dalını oluşturmaktadır
Neyazık ki ülkemiz kıyı bölgelerinde çok sayıda antik yerleşim yeri olmasına rağmenburalardaki sualtı çalışmaları hala istenilen seviyeye ulaşamamıştır Anadolu kıyılari limanların varlığıyla çok büyük bir potansiyele sahiptir
Batı Anadolu kıyılarında bugün bile kalıntılarına rastlanmakta olan birçok antik liman bulunmaktadır Anadolu’nun batı kıyılarıYunanistan’dakiler kadar olmamakla beraber iyi korunmuş koy ve limanları barındırmaktaydıBir toplumun refah düzeyi
kültür ve medeniyetinin gelişmişliği hiç şüpheyok ki ekonomik etkinliğine bağlıdır Güçlü bir ekonominin can damarını ise canlı bir ticaretağı meydana getirmektedir
Kyzikos sahip olduğu stratejik konumunun yardımı ile AntikMysia bölgesinin deniz ticaretini elinde tutan en önemli kenttir
Karadeniz, Marmara ve Ege Denizi arasındaki ticaret akışında önemli bir yere sahip olan kent ekonomik olduğu kadarsiyasi açıdan da muhatabı olan diğer kentler arasında erişilmez bir konuma sahip olmuştur
Bu ayrıcalıklı konumuna da kentin güneyinde bulunan limanlar oldukça önemli bir katkısağlamışlardır
**
Kyzikos’un Konumu Balıkesir İli Erdek İlçesi sınırları içerisinde yer alan Kyzikos antik kenti (Strabon,1993: 60),
Marmara Denizi’nin güneyinde yer alan Kapıdağı Yarımadası’nın anakaraile birleştiği kıstağın kuzeyinde
Bandırma
Erdek karayo lunun 9. km’de yeralmaktadır (Koçhan
, 2011:11) (Foto: 1 Anadolu’nun antik dönemden günümüzeulaşmış en önemli kentlerinden birisi olan Kyzikos: Kuzeyde; Hamamlı Belkıs veÇeltikçi köyleri doğuda; Aşağıyapıcı Köyü ve Bandırma Körfezi güneyde; Edincik
Bandırma karayolu batıda ise Erdek Körfezi ile çevrilidir
(Tekin, 2007:40).Antik dönemde Anadolu’nun en stratejik bölgelerinden birisi olarak karşımızaçıkan Kyzikos antik kentindek bilimsel kazılar
Doç Dr.Nurettin Koçhan’ın başkanlığında Anadolu’nun en büyük tapınağı olarak bilinen Hadrian Tapınağı’nda sürdürülmektedir Bunun yanı sıra Amfitiyatro, Nekropol, Metroon, Bouleterion, Tiyatro ve Akropol gibi unsurlar da kentin dikkat çekici diğer yapıları arasındagösterilebilir
**
Batı Anadolu Ticaretine Yön Veren Bir Liman: Kyzikos Antik Kenti Hytos LimanıGSED38109 boyunca içerilere kadar uzanarak , Pergamonsınırına kadar ulaştığı bilinmektedir
(Hasluck, 1909:181; Magie, 2002:56).Bu dönemde kentBatı Anadolu’nun dünyayaaçılan kültürel bir merkezi haline gelmiştir Pergamon’unvasiyet yoluyla Roma’ya bağlanmasından sonra da bu ticari ilişkilerdevam etmiştir. Ephesos’ta
bulunan ve İmparator Nero dönemine tarihlenen biryazıtta ise “Denizden kim bir şey alıp götürüyorsa bunu vergisinde belirtmeli,Khalkhedon, Daskyleion, Apollonia, Kyzikos, Priapos, Parion ve Lampsakos gibi
kentlerin adının geçmesi Kyzikos’un önemli bir deniz ticaret merkezi olduğunugöstermektedir (Koçhan, 2013, 78).
Kyzikos’ un belirttiğimiz bu uzak bölgelere kadar genişleyip antik dönemin en parlak kentlerinden biri olmasının en önemli somut delilleri ise:Cyzicene olarakanılan elektron sikkelerdir .
Bu sikkelerin Anadolu’nun kuzeybatısı ve kuzeyi dışındaYunanistan, Bulgaristan,Romanya ve Kırım Yarımadası’nda kullanılmış olmasıkentin çevresindeki bölgelerle yoğun ticari ilişkilerinin kanıtıdır (Mildenberg,1994:1-12).Üzerinde genellikleTon Balığı’nın işlendiği Cyziceneler sıra dışı veeşsiz güzellikleriyle uluslararası ticarette hem karada hem de denizde vazgeçilmezödeme araçları olarak kullanım görmüşlerdir (Price, 2001:72) (Foto:7). Sikkedarbının MÖ 6.
yüzyıldan Hellenistik Döneme kadar uluslararası niteliğini devamettirmesi kentin ekonomik gücünün göstergesidir.Bu dönem kent sikkelerinin değerölçülerinin
Kyzikos Stateri’ne (Stater,sikkelerde kullanılan en büyük ağırlık birimi)göre ayarlanması bu gelişmeyi kanıtlar niteliktedir (Yaylalı, 1988:12-15; Koçhan,2011:119).
Anakentler ile kolonileri arasındaki ticari ilişkiler çeşitli ürünler üzerindensürdürülmüştür . Kyzikos antik kenti,üzüm ve zeytinin yanı sıra zeytinyağı,şarap, balık ,vücut yağı, parfüm ve merhem gibi ihraç ürünlerine sahipti.
Karadeniz’eözellikle Kırım Yarımadası kıyısında bulunan kentlere zeytin,zeytinyağı ve şarapsatarak bu alandaki faaliyetlerini daha da güçlendirmiştir (Magie, 2002:38).Strabon’un kent yönetiminin hazine ve tahılı da tartışma konusuna aldığınıbelirtmesiticarete verilen önemi vurgulamaktadır .
Roma Döneminde de Kyzikos’un zeytinağaçları ve üzüm bağlarının ticari yönden büyük önem taşıdığını antik yazarlarınverdiği bilgilerden öğreniyoruz.Günümüzde dahi bu bölge ekonomisinde üzüm,zeytin,zeytinyağı ve balıkçılık en önemli gelir kaynakları arasında yer almaktadır .Zamanla kentlerin büyümesi ve barındırdığı nüfuslarının artması özellikle temel besin kaynağı olan tahıla ihtiyacı arttırdığı gibi bu koloni kentlerinin kurulmasınaortam hazırlamıştır
(Schwertheim, 2004:30).Yukarıda saydığımız ürünlerin yanındadenizlerdeki tahıl ticareti açık denizlere olan ticaretin daha da yoğunluk kazanmasını beraberinde getirmiştir (Casson, 2002:110).
110GSED38 Korkmaz MERAL-Ahmet Cuneydi HAS Sonuç
Sonuç olarak bu çalışmada: Ticari rotalar üstünde bulunan kıyı kentleri ileKyzikos kentinin ilişkileri nasıl olmuştur? Ticaret sırasında hangi ürünlerin ithalat-ihracatı yapılmaktadır? Soruları cevaplandırılmaya çalışılmıştır
.Kyzikos kentinin stratejik konumunu çok iyi değerlendirmesi yalnızca siyasi vekültürel açıdan değil ekonomik yönden de bölgenin önemli bir kültür merkezi veliman kenti olmasını sağlamıştır . Kent,sadece bulunduğu bölgeyi değil çağdaşlarıolan kentlerinde gelişimine ön ayak olmuştur .Kyzikos’un o dönemin diğerkentlerinde görülmeyen bir biçimde hem deniz ticaretini hem de kara ticaretini etkili bir biçimde kullanması Anadolu ticaretinde her zaman övgüyle anılmasına sebepolmuştur .
Kentin böylesine parlak bir tarih yaşamasında,kuruluş tarihinden itibarengeç dönemlere kadar aktif olarak kullanılan Hytos Limanı çok önemli rol oynamıştır .Anadolu’nun doğusunda olduğu gibi batısında da her yönden ve her dönem çokgüçlü uygarlıklar var olmuştur .Kıtalar arasında bir geçiş güzergâhı olan Anadolu’dakurulan uygarlıklar ,dünya kültür mirasına pek çok şey bırakmıştır .
Çok zengin birkültürü bünyesinde barındıran ve zincirin en önemli halkasını oluşturan AnadoluKyzikos gibi kentler vasıtasıyla genel anlamda bunu avantaja dönüştürmeyi başarabilmiştir .
Batı Anadolu Ticaretine Yön Veren Bir Liman: Kyzikos Antik Kenti Hytos LimanıGSED38111
Kaynakça
Akurgal, Ekrem, (1993). Anadolu UygarlıklarıİstanbulCasson, Lionel, (2002).Antik Çağda Denizcilik ve Gemiler.İstanbul.Cook, R. , Manuel, (1946).“Ionia and Greece in the Eight and Seventh Centuries B.C.” JHS.LXVI.Hasluck, Frederick W. , (1909).”
The Marmara Islands”, JHS29.Koçhan, Nurettin, (1991). “Kyzikos 1989 Kazısı.
Hadrian Tapınağı MimariBezemeleri”.Türk Arkeoloji Dergisi. 29.Koçhan, Nurettin, (2011).
Kyzikos Tarihi ve Mimari Kalıntıları. Bursa.Koçhan, Nurettin, Kyzikos, (2013). “Hellespontus’da Bir Eyalet Merkezi”.
AtatürkÜniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi”. 31, ss. 69-91. Erzurum.Koçhan
Nurettin, Meral Korkmaz, Motor Hacer, HasAhmet Cüneydi. (2011)"Kyzikos, 2009".32. Kazı Sonuçları Toplantısı 1. Cilt
.Allame Tanıtım &Matbaacılık Hizmetleri. Ankara.Koçhan Nurettin- Meral Korkmaz, (2014).İkinci Dönem Kyzikos Kazıları 2006-2013".
Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü 40. KuruluYılı Armağanı Anadolu’nun Zirvesinde Türk Arkeolojisinin 40 Yılı. (ed.
Hasan Kasapoğlu-
Ali Mehmet Yılmaz). Ankara.
Koçhan, Nurettin – Meral, Korkmaz, (2015). “Kyzikos’ta Yapılan Kazı veSondajlarla İlgili Bir Değerlendirme”
. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi. 35. Erzurum.Leo, Mildenberg, (1994). The Cyzicenes: a Reappraisal,
American Journal of Numismatics.Littman, Robert J. , (1968). “The Strategy of the Battle of Cyzicus”.
Transactionsand Proceedings of the American Philological Association. 99.Lloyd, Seton, (2007).
Türkiye’nin Tarihi Bir Gezginin Gözüyle AnadoluUygarlıklar.
(çev.Ender Varinlioğlu). Ankara.Magie, David, (2002). Anadolu’da Romalılar Batı Anadolu ve Zenginlikleri ,(çev. Nezih Başgelen).
İstanbul.Mansel,Arif Müfit, (1998). Ege ve Yunan Tarihi. Ankara.Meral, Korkmaz, (2000). Kyzikos Amphitheatr’ı Işığında Amphitheatrlarda Düzenlenen Oyunlar .
İstanbul.Ostrogorsky, Georg, (1981). Bizans Devlet Tarihi.(çev.Fikret Işıltan). Ankara.Prıce, Martin, (2001). Hellen Dünyasında Sikk.(çev.Oğuz Tekin).İstanbul.Schwertheim, Elmar, (2004). Antik Çağda Anadolu. (çev. Nuran Batu).
İstanbulStrabon, (1993). Antik Anadolu Coğrafyası (Kitap:XII, XIII, XVI ). (çev.A. Pekman),İstanbulTekin,Oğuz, (2007).
Eski Anadolu ve Trakya.İstanbulYaylalı, Abdullah, (1988). “Antik Kyzikos Kenti ve Geleceği Üzerine Düşünceler”
I. Kyzikos Paneli.
Bandırma -
ilk yayın tarihi-2017
26-10-2020- BG ÇEVRE VE KÜLTÜR SERVİSİ -
.
