Rusya`nın Azerbaycan – Ermenistan Merkezli Güc Dengesi Politikası

Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi, Yüksek Lisans Öğrencisi

Son günlerde, Azerbaycan – Ermenistan arasında yeniden küçük çaplı çatışmaların yaşandığı gözlemlenmektedir. Bu çatışmaların temel nedeni, Ermenistanın proaktiv söylem ve eylemleri ve Rusyanın Azerbaycan ve Ermenistan arasında oluşturmaya çalıştığı güc dengesi politikası ile açıklanmalıdır. Nitekim, devletler, Realist teorinin güvenlik bağlamında yer alan Güç Dengesi Politikasına göre kendi çıkar alanında güçlenmeye çalışan diğer devletleri engellemek için çeşitli yöntemler uygularlar. Bu politika doğrultusunda, Rusyanın son dönem Azerbaycan ve Ermenistan ilişkilerini inceleyecek olursak, II Karabağ Savaşında Ermenistanın Batı söylemli başbakanı Paşinyanı bertaraf etmek için, Azerbaycanın 27 Eylül 2020 tarihinde haklı olarak kendi topraklarını özgürleştirmesi haraketini destekleyen ve sessiz kalan bir Rusya varken, savaş sonrası ise bertaraf edilen Ermenistan`ın Azerbaycan karşısında daha da erimesini engelleyen bir Rusya var. Bu görüntü aslında bizlere, “Devletlerin dostu yoktur, çıkarları vardır” deyimini hatırlatmalıdır. Nitekim bu söylemde realist dış politika uygulayan Rusya, her iki taraf arasında seçim yapmamakta ve sadece bir tarafı diğer tarafla kendi çıkarları doğrultusunda zayıflatmaktadır.

Rusyanın bölge devletleri ile bu denli ilgilenmesinden ziyade, AB gibi devlet üstü kurumlarda, taraflar arasındaki güç dengesinin korunmasında meraklıdır. Buna örnek verecek olursak, ABnin savaş sonrasında Ermenistana 2.6 milyar avro yardım ayırması ve diğer aktörlerin bu tarz açıklamaları adeletsiz olmasından ve 30 yıldır Azerbaycan toprağını işgal eden gücü desteklemesi gibi algılanmasından ziyade ne yazıkki bu, adaletsiz güc dengesi politikasıdır. Elbette, mesele incelendiğinde Ermenistana sağlanan yardımların bir çoğunun Ermeni Diasporası yardımıyla gerçekleştiğinin de altı çizilmelidir. Çünki, Ermeni Diasporasının belirtilen ülkelerin ve Rusyanın yasama ve medya kuruluşlarında önemsenecek kadar etkili gücü vardır.

Kendisine karşı adaletsiz şekilde oluşturulan güç dengesi politikasına karşın Azerbaycan da çeşitli politikalar uygulamaktadır. Nitekim, Rusya ve Fransa gibi güçleri Türkiye, Pakistan ve Birleşik Krallıkın desteyi ile dengelemeye çalışan Azerbaycan, jeopolitik güç dengesi doğrultusunda, geçen gün Rusya ve İrana Ermenistana verdikleri destekden dolayı nota vermiştir. En son CNN Türke ropörtaj veren Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, “Rusya Ermenistan`ın müttefiki bizim komşumuzdur” açıklaması, Rusya tarafından uygulanan güç dengesi politikasının devletler arasında oluşturduğu gerginliği gözler önüne sermektedir. Belirtilen kaygılara rağmen, Rusya tarafından açıklamada bulunan Rusya Fedarasyonu Dış İşleri Bakanlığı sözcüsü Mariya Zaharova, “Yurt dışına silah sevkiyatı, Rusya’nın egemenlik hakkıdır. Rus tarafı, bölgede bir güç dengesini koruma ihtiyacını dikkate alıyor” tarzında açıklaması savunduğumuz tezin ne kadar doğru olduğu ispatlamaktadır.

Rusya tarafından uygulana güç dengesi politikasına karşı durabilmek ve Ermenistan üzerinde kendi etkisini artırabilmek için, geçen gün Azerbaycan tarafınının kendi toprakları içerisinde yer alan ve Ermenistanı İrana bağlayan Goruş – Kafan karayolunu sadece 1 günlük kapatması, Ermenistan başbakanı Paşinyanı zor duruma düşürdü. Bunun yanı sıra Azerbaycanın Ermenistan ile sınırlar mevzilerini güçlendirmesi, geçici ayrılıkçı bölgede yaşayan Karabağ Ermenilerinin de durumunu zorlaştırmaktadır. Hatta ekonomik sorun yaşayan Karabağ Ermenilerinden bir grup Azerbaycan vatandaşı olmak ve Azerbaycanda çalışmak istediklerine dair Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyevden ricada da bulunmuşturlar.

Sonuç olarak, kendi çıkarları doğrultusunda her iki tarafla ilişkiler içerisinde olan ve Güney Kafkasyaya kendi yakın çevresine geçit olarak gören Rusya, elinden geldiği kadar taraflar arasında ilişkilerin kendi bölgesel organizasyonlar doğrultusunda çözümlenmesini hedeflemektedir. Rusyanın uyguladığı politikasına, ekonomisi ve askeri altyapısı zayıf Ermenistanla kıyaslanmayacak güçlü olan Azerbaycanın jeopolitik realiteyi gözetleyerek dayanacağı beklenmektedir. Azerbaycanın aksine AB ile bütünleşmeyi hedefleyen Ermenistanın II Karabağ Savaşı sonrası bu fikirleri ise şimdilik mümkün gözükmemektedir.

Yadigar Nagiyev

Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi, Yüksek Lisans Öğrencisi

28-08-2021/BANDIRMA