Rakam Mı, Sayı Mı ?

RAKAM MI SAYI MI

Bizi bu yazıyı yazmaya iten temel neden, “rakam” sözcüğünün uzun bir süreden beri yaygın bir biçimde yanlış kullanılmasıdır. Dili ve yazımı en doğru kullanması gereken yazarların, gazetecilerin, akademisyenlerin ve sunucuların her şeyin yerine “rakamı” kullanmaları ve işin daha kötüsü, bunun farkında dahi olmamaları çok üzücü bir durumdur.

Konuyla ilgili yanlış kullanımlara geçmeden önce başlıktaki kavramların tanımları üzerinde kısaca durmak, aralarındaki benzerlik ve farklılıkları göstermek anlaşılırlık açısından bir zorunluluk taşıyor.

Öncelikle, “rakam” nedir? Rakam, 0’dan 9’a kadar olan sayıların sembolleridir. Ancak, 0’dan 9’a kadar olan rakamlar aynı zamanda sayılardır. Yani 7 hem rakam hem sayıdır; fakat 11, 77, 300, 1.500, 2024, 5.000 gibi rakamlarla gösterilenlerse sayı, sayı öbekleri ya da sıfat tamlamalarıdır. Yani bunlar, rakam değil, sayılardır. Bu nedenle bunları söylerken ve yazarken rakam diye değil, sayı diye söylemeli ve yazmalıyız.

Bunun yanında, sayılar genelde rakamlarla gösterilir; ancak yazınsal ve kesinlik gösteren bilimsel metinlerdeyse yazıyla gösterilir: “ Yaş otuz beş.”, “Türkiye’nin nüfusu 85.373.377’dir.”

İki ya da daha çok sözcükten oluşan on bir, yetmiş yedi, bin beş yüz, iki bin yirmi dört gibi sayı öbekleriyle; üç yüz, beş bin gibi sıfat tamlamaları da ayrı yazılır.

Yine tarihler, yıllar, saatler, ev, apartman, daire numaraları da rakamla gösterilir: 15.01.2025, 3.sokak gibi

Yukarıdaki açıklamalardan da anlaşılacağı gibi tek ya da birden çok sözcüklerle yazılmış sayılar, rakamlarla gösterilen sayılar rakam diye değil sayı diye okunmalı/söylenmeli ve yazılmalıdır.

Burada bir şeyi daha belirtmek gerekir. Aşağıdaki birkaç örnekte de gösterileceği gibi “rakam” sözcüğünün; ücret, fiyat, oran yerine de kullanıldığı görülmektedir.

“Rakam” da “şey” gibi kullanılır olmuştur.

Bu konuyla ilgili yanlış kullanımlar ulusal basından alınmıştır.

“ Bu kampta tam olarak kaş kişi olduğunu tam rakamı (sayıyı) bilmiyorum.”

“Böyle giderse rakam (sayı) yılsonunda 25 bini bulacak.” (Yurt dışına giden doktorlarla ilgili bir açıklama.)

“Üç yüze yakın senaryo yazdığını söylüyor. Bu büyük bir rakam.(sayı)”

“Bu rakam(sayı) 440 bin çocuğa karşılık geliyor”

“Çok değerli bir program, sloganvari değil; verileri, rakamları(sayıları) izleyen bir program.”

“Türk-İş: Bizim ve işçi için kabul edilebilir bir rakam(ücret) değil.

“Yeni rakam(ücret) açlık sınırının biraz üstünde.”

“Bu kez iktidar komisyonda hiçbir rakam(ücret) açıklamamış.”

“Ev için 10 milyon gibi bir rakam(fiyat) istiyorlar.

“Ben biraz önce Türkiye’deki enflasyon rakamlarından(oranlarından) bahsettim.

“Ben rakam(oran) veriyorum bu ara. H. Fidan yüzde 39, R. T .Erdoğan yüzde 38.”

“22.204 TL, asgari ücret rakamı.( Rakam gereksiz kullanılmış.)

“Ev için on milyon gibi bir rakam(fiyat) istiyorlar.

Yukarıdaki örneklerden de anlaşılacağı gibi her gün okuduğumuz gazetelerde ve izlediğimiz kanallarda kavramlar, yerli yersiz ve yanlış kullanılıyor.

Türkçenin bu kadar hoyratça kullanılmasına karşı çıkmak dil sevgisi ve bilinci olan her yurttaşın görevi olmalıdır. Ancak; bu konuya özellikle de editörler, program yapımcıları, gazeteciler, akademisyenler dikkat etmelidir.

Umarım bu uyarıya kulak verirler. Türkçeyi kullanmada gerek özeni ve duyarlılığı gösterirler. Çünkü milyonlar onları izliyor, okuyor.

15.01.2025, Bandırma Gültekin MUTLU

İletişim: gultekinmutlu59@hotmail.com Eğitimci

O530 2053376

NOT: Bu örnekler muhalif yazarlardan ve TV programlarından alınmıştır. Gazete, TV, yazar adları özellikle belirtilmemiştir.

27-01-2025 /GÜLTEKİN MUTLU/ BANDIRMA