18. Brumaire – Sedat Pamuk

18 BRUMAİRE

Louis Bonaparte’ın On sekizinci Brumaire’i       -Karl Marx

Marx, 1852 yılında, yerleşmiş olduğu Londra’dan, New York’ta bulunan ve haftalık politik dergi çıkartan, devrimci mücadele arkadaşı Joseph Weydemeyer’in isteği üzerine, sonradan kitaplaştırılan, bu okumakta olduğumuz eserini, haftalık makaleler şeklinde yazmaya başlamıştır.

2 Aralık 1851’de Fransa’da Louis Bonaparte, seçilmiş olduğu Cumhurbaşkanlığı makamının sona ereceği günlerde ve bir daha da seçilemeyeceği endişesi ile, bir ölçüde de amcası Napolyon Bonaparte’ın 9 Kasım 1799’da (ki, bu tarih, eski Fransız takvimine göre, 18 Brumaire diye adlandırılıyordu), yapmış olduğu “coup d’état” hükümet darbesine özenerek,” bir darbe de ben yapayım, amcam kendisini o tarihte, Birinci Konsül ilan etmişti, ben de İmparator ilan edeyim bari, ne var ki bunda?” diye düşünmüş olmalı ki sabah erkenden kalkarak darbeyi yapmış ve köylü ağırlıklı taraftarlarınca bu karşı ihtilalci darbeyi, “coup d’état”yı başarmıştı, ve de böylece, 1848 Şubat Devrimi ile kurulmuş olan 2. Cumhuriyet’i sonlandırmıştı. Amcası 18. Brumaire’de  1. Cumhuriyet’i bitirirken, Louis Bonaparte ’da ikinciyi bitirmiştir. 3. Cumhuriyet ise, ancak 1871 yılında kurulabilmiştir. Prusya’ya yenilen Fransız ordusunun, birçok generalleriyle birlikte 3. Bonaparte’ın da teslim alınması, savaşın sonucunu ilan etmiştir. Büyük bir yenilgi yaşanmasıyla, Fransa’nın “İmparatorluk” çağı sona ermiş, Paris Komünü ’nün 72 günlük iktidar dönemi başlamıştır. Paris Komünü günlerini Marx, Bu serinin 3. Kitabında, Fransa’da İç Savaş’ta ele alıp incelemektedir.

Biz konumuza geri dönecek olursak; Marx, 18 Brumaire ’ye başlarken, Hegel’in dünya tarihinde önemli kişilerin ve olayların iki kez tekrarlandığını iddia eden bir cümlesine değinir ve eleştirel yaklaşımını da hiç ihmal etmez.

Tarihin tekerrürü hakkında, “Hegel, Tarih kendini tekrarlar demeye getirmektedir, ancak buna eklemeyi unutur: Birincisinde trajedi olan, ikincisinde komedi olarak tekrar eder!..” Bu eleştirel cümlesiyle, sergüzeşt yeğenin, amca Napolyon’u taklit ettiği tarihsel olguya işaret eder, ancak bu kez tarihin bir karikatüre dönüştüğünü, vurgulamış da olur.

Marx, bir önceki okuduğumuz “Fransa’da Sınıf Savaşımları” kitabında bizlere, Fransa’nın 1848- 1850 yıllarındaki devrimci mücadelesini anlatmıştı. 1830 Temmuz Monarşi ’sinden şöyle bir bahsedip, Fransa’daki hâkim sınıf kral yanlıları gerici Bourbonlar ile finans aristokrasisi temsilcileri Orleansçılar, Hanedan taraftarı Lejimistler ve Meşruti Monarşist olan Anayasacılar’ın ortak çıkarları doğrultusunda, görüntüde de olsa, ortak hareket edebildiklerini aktarmıştı. “Mali aristokrasi ”den ve iktidarda söz sahibi olmak için mücadele eden “sanayi burjuvazisinden” dem vurmuştu. Ne var ki, o gün için, yükselmekte olan Sanayi burjuvazisinin iktidarda etkin konuma gelebilmesi, tamamen, o günün koşullarında henüz ”sınıf” oluşumunu tamamlayamamış, ama sürdürmekte olan proletaryanın desteğine bağlıydı. Ve de nüfusun büyük çoğunluğunu teşkil eden, “kendinde sınıf” diyebileceğimiz, “sınıf olmayan sınıf” köylülerin gönüllerini kazanmaları, dolayısıyla “oy”ları gerekliydi.  

Marx, yapıtında, Louis Bonaparte’ın iktidara gelmesinde Fransız köylülüğünün önemli bir rol oynadığına işaret etmektedir. Köylü sınıfının, dağınık ve kendi çıkarlarını savunacak ortak bir örgütlenmeden yoksun oluşunu, “patates çuvalındaki bir araya toplanmış patatesler benzetmesiyle” anlatmış ve iktidardaki gücü kimler ellerinde tutuyorlarsa onlara adeta tapındıklarını söylemiştir. Sınıf olmayan, sınıf oluşlarıyla, iktidarı hedeflemeyen kitleleriyle, köylüler, Bonaparte’ın otoritesini desteklemiştir. Bu durum, köylülerin iktidar için sadece, çoğunluğu oluşturan bir araç olduklarının göstergesidir.

Louis Bonaparte, darbeyle ele geçirdiği Devlet idaresini, burjuva sınıfının iktidarı konumuna taşımış ve büyük burjuvazinin, diğer sınıflar üzerinde tahakküm kurmasına; burjuvazinin çıkarlarının toplumun genel çıkarıymışçasına kabul ettirilmesine önayak olmuştur.

Sedat PAMUK, 30.12.2024, Sınıf ve Sendika Çalışma Notlarından.