Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), kasım ayında tüketici enflasyonunun aylık bazda %2,8 artışla yıllık bazda %84,3'e gerilediğini duyurdu. Böylece enflasyonda aylık bazda artış serisi 47. aya taşınırken, yıllık bazda 1,5 yılın ardından ilk kez gerileme gözlemlenmiş oldu. Enflasyon, ekim ayında yıllık bazda %85,5 olarak gerçekleşmişti.
Açıklanan veri, piyasanın beklentilerine oldukça yakın bir şekilde gerçekleşti. BloombergHT Araştırma Birimi tarafından 19 kurumun katılımıyla düzenlenen ankete göre, enflasyonun kasım ayında %84,5'e düşmesi bekleniyordu. AA Finans'ın anketine göreyse kasım ayı enflasyon beklentisi %84,7 olarak açıklanmıştı.
Aposto .com'dan Emircan Yaman'ın makalesine göre ; Bağımsız enflasyon araştırma grupları tarafından ölçülen enflasyon verileri de düşme eğilimindeydi. Örneğin ENAG, kasım ayında enflasyonun baz etkisi ile yıllık bazda %170,7'ye gerilediğini açıkladı. ENAG, ekim ayında enflasyonun %185,3 olduğunu duyurmuştu.
Kasım ayında üretici enflasyonunda da düşüş gözlemlendi. TÜİK verilerine göre Yİ-ÜFE (yurt içi üretici fiyat endeksi) aylık bazda %0,7 artışla, yıllık bazda %136 seviyesinde gerçekleşti. Ekim ayı Yİ-ÜFE verisi, endeksin yıllık bazda %157,6 arttığını gösteriyordu.
Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, beklenmedik bir küresel gelişme olmadıkça enflasyonda zirveyi geride bırakarak düşüş trendine girildiğini belirterek "Bu gelişmede, uluslararası emtia fiyatlarının nispeten sakin seyri ile küresel koşullardaki bazı iyileşmeler etkili olduğu gibi, Kur Korumalı Mevduat ve devreye aldığımız diğer pek çok önlemin Türk Liramızda sağladığı istikrarlı duruş kuşkusuz etkili olmuştur." ifadelerini kullandı.
Nebati ayrıca enflasyonda düşüş trendinin süreceğini ifade ederek "Önümüzdeki aydan itibaren etkisini gösterecek olan baz etkisiyle de enflasyondaki düşüş eğilimini, bu ay Yİ-ÜFE'de olduğu gibi, daha keskin hissetmeye başlayacağız." dedi.
Resmî kurumların yayımladığı yıl sonu enflasyon tahminleri de bu görüşü destekler nitelikte. Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Orta Vadeli Program'a (OVP) göre 2022 yıl sonu enflasyonunun %65 seviyesinde olması bekleniyor. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından yayımlanan, bu yılın 4'üncü ve son enflasyon raporuna göreyse enflasyonun yıl sonunda %65,2 olması, 2023'ün ilk çeyreğindeyse keskin bir düşüş trendine girmesi bekleniyor. Yine TCMB tarafından çeşitli sektörlerden 41 katılımcıyla düzenlenen Kasım Ayı Piyasa Katılımcıları Anketi'ne göre 2022 yıl sonu enflasyonunun %68,06 olması bekleniyor. Katılımcıların 2023 yıl sonu enflasyon tahminiyse %37,4 seviyesinde.
Görünüşe göre piyasa beklentisi, aksi bir durum yaşanmaması hâlinde enflasyonun aralık ayında gerileyerek düşüş trendine gireceği yönünde. Fakat bunun fiyatlarda herhangi bir düşüşle değil, baz etkisi yoluyla gerçekleşmesi bekleniyor.
Baz etkisi nedir?
Öncelikle enflasyon konusunda yaşanan kafa karışıklığını gidermek adına enflasyonu kısaca tanımlayalım. Enflasyon, fiyatlarda yaşanan artışın hızını ifade eder; yani enflasyonun düşmesi demek fiyatların düşmesi değil, fiyatların artış hızının düşmesi anlamına gelir. Baz etkisiyle de fiyatlardaki yıllık artış hızı düşebilir.
Baz etkisi, hesaplama yapılan 2 dönem arasında yaşanan olağan dışı artış veya azalışın hesaplanan orana yaptığı etki olarak açıklanabilir. Bunu bir örnek üzerinden ele alalım.
Örneğin Eylül 2000'de TÜFE sepetinin fiyatının 100 lira olduğunu varsayalım. Ekim ayında ise sepetin fiyatının aylık bazda %20 artışla 120 liraya çıktığını düşünelim. Aynı ürünün fiyatının ise Eylül 2001'de 130 lira olduğunu varsayalım, böylece ülkede TÜFE yıllık bazda %30 olacaktır. Fakat aynı sepetin fiyatının Ekim 2001'de nispeten daha az bir artışla 132 liraya yükselmesi, geçen yılın ekim ayında sepetin fiyatının 120 lira olması nedeniyle ülkede TÜFE'nin %10'a düşmesine neden olur. Yani fiyatlarda herhangi bir düşüş olmamış fakat fiyatların artış hızında belirgin bir düşüş olmuştur.
Dolayısıyla hesaplama yapılan dönemde fiyat artışlarının beklenen düzeyde gerçekleşmemesi, baz etkisini devreye sokarak enflasyonu düşürmüştür. Ülkemizde de uzun süredir tartışılan "baz etkisi" ile enflasyonun düşmesi beklentisinin bu yolla gerçekleşmesi mümkündür.
Ülkemizde Aralık 2021'de aylık manşet enflasyon, TÜİK tarafından %13,5 olarak açıklanmıştı. 2022 Aralık'ta bu oranın altında bir aylık enflasyon gerçekleşmesi durumunda baz etkisiyle enflasyonda kasım ayında yaşanandan daha sert bir gerileme gözlemlenecektir. Fakat bu, fiyatlarda bir gerileme yaşandığı şeklinde yorumlanmamalıdır.
06-12-2022 - KAYNAK: Emircan Yaman - APOSTO -https://aposto.com/s/enflasyon-dustu-peki-nasil
