Arjantin’de değişim: Milei iktidarı ülkenin ve bölgenin geleceği açısından neler ifade ediyor?
Arjantin’de Pazar günü düzenlenen Cumhurbaşkanlığı seçimlerini, oyların %56’sını alan aşırı sağcı aday Javier Milei kazandı. Milei, desteği %44 seviyesinde kalan rakibi (eski) Ekonomi Bakanı Sergio Massa’yı mağlup etti.
Milei, zaman zaman elinde bir elektrikli testere ile podyumlarda boy gösterdiği seçim çalışmalarında; Trump benzeri aykırı açıklamaları, kürtaj ve iklim değişikliği karşıtı söylemleri ve ekonomi hakkındaki radikal önerileriyle dikkatleri çekmişti.
Javier Milei kimdir?
Kendisini anarko-kapitalist olarak tanımlayan Milei, BBC’de yer alan habere göre 22 Ekim 1970’te Buenos Aires’te, İtalyan kökenli bir ailede dünyaya geldi. Katolik okullarında eğitim alan Milei, bu dönemde kalecilik yaptı ve müzikle uğraştı.
Üniversitede ekonomi okumak için futbolu bırakan ve yüksek lisansını da bu alanda tamamlayan Milei, 1992-93 arasında Arjantin Merkez Bankası’nda staj yaptı ve 1996-2002 yılları arasında HSBC’de uzman ekonomist olarak çalıştı. Sonrasında çeşitli şirket ve enstitülerde ekonomist olarak görev almasının yanı sıra, 2004-18 yılları arasında Arjantin’de çeşitli üniversitelerde ekonomi profesörlüğü yaparak akademik yayınlara imza attı; ekonomi yorumcusu olarak katıldığı televizyon ve radyo programlarında da kendine özgü tarzı ile ünlendi.
2021 yılından bu yana Kongre üyesi olan Milei, Özgürlük İlerleme Partisi'nin adayı olarak cumhurbaşkanlığı seçimlerine katıldı. Milei, Ağustos'taki ön seçimleri kazandı.
Babası ile ilişkisinin sorunlu olduğunu açıklayan Milei, kampanyasını yürüten kız kardeşi Karina'ya ise "patron" diyor ve onu iktidara yükselişinin mimarı olarak nitelendiriyor.
Bir adım geriden
90'ların başında Arjantin'in bulunduğu durum içinden çıkılmaz olarak görülüyordu. Dönemin lideri Carlos Menem, neoliberal ekonomik politikalara yönelerek döviz kurunu sabitlemiş, özelleştirmelere başvurmuş ve dış ticareti serbest bırakmıştı.
Merkez Bankası’nın (BCRA) kamuya kredi vermesini yasaklayarak Arjantin pesosunu 1 dolarla eşitlemeyi amaçlayan ve IMF'in de desteklediği ekonomik programları 10 yılı aşkın süre uygulayan Arjantin’de döviz rezervleri tükenme noktasına gelirken dış borç ise rekor seviyelere çıktı.
Ülkede 2001 yılında patlak veren ve toplumsal şiddet olaylarına evrilen ekonomik kriz neticesinde sabit döviz kuru politikasında sona gelinirken; ödenemeyen dış borçlar nedeniyle bankalar kapandı, işsizlik ve yoksulluk tavan yaptı.
'Dağlar kadar paranın değeri yok'
Ekonomi bakanı son 1 yılda 3 kez değişen Arjantin'in uluslararası sermayeye neredeyse hiç erişimi bulunmuyor ve IMF ile imzaladığı 44 milyar dolarlık programın koşullarına uymak için mücadelesi sürüyor. Her 10 aileden 4’ünün yoksulluk sınırının altında yaşadığı ülkede, Ekim ayında %143'e ulaşan enflasyon ise 32 yılı aşkın sürenin en yüksek seviyesine çıktı.
Latin Amerika'nın en büyük üçüncü ekonomisi Arjantin'de Merkez Bankası, çareyi daha fazla para basmakta buluyor. Bu da enflasyondaki artışı tetikliyor.
Halk, ülkede sürekli değişen kur ve artan enflasyon karşısında bankaları kullanmaktan kaçınarak, alışverişlerini nakitle yapıyor. Independent'taki habere göre bu da vatandaşların "çantalar dolusu nakit parayla dolaşmasına" neden oluyor. ABC News'a konuşan bir kişi, gündelik harcamalar için gerekli miktardaki banknotun ceplerine sığmadığını, "Dağlar kadar paranın hiçbir değeri yok" diyerek belirtiyor. Bir başka Arjantinli ise "Fiyatlar her gün o kadar artıyor ki, sonunda hiçbir şeyin değerini anlayamıyorsunuz" diyor:
"Asla tek bir yerden alışveriş yapmazsınız; 5 veya 6 süpermarketi karşılaştırırsınız. Bu bir hazine avı gibi; deterjan için bir yer, yumurta için başka bir yer… Sonunda yine de pahalı mı yoksa ucuz mu olduğunu bilmediğiniz bir ürüne para ödersiniz."
An itibarıyla Arjantin'de 1 dolar yaklaşık 350 pesoya karşılık geliyor. Ancak resmî kur üzerinden dolar satın almak her zaman mümkün olmuyor. Bu nedenle ülkede bir de "paralel" döviz kuru oluşmuş durumda. Karaborsada satılan "mavi dolar"ın değeri resmî kurun iki katına çıkabiliyor.
Milei’nin vaatleri neler?
Euronews'ta yer alan habere göre Milei'nin vaatleri arasında BCRA’yı kapatmak ve para birimi olarak Arjantin pesosu yerine ABD doları kullanmak bulunuyor. Harcamalarda gideceği kesintileri vurgulamak için seçim çalışmalarında elektrikli testere ile sahneye çıkan Milei, merkez bankasının yanı sıra, çevre, sağlık, kadın ve eğitim gibi bakanlıkları da kapatacağını söylüyor. Milei aynı zamanda sağlık sistemini ve birçok kamu kurumunu da özelleştirmeyi planlıyor.
Seçimlerden önce "komünizmi desteklemekle" suçladığı Arjantinli Papa Francis'i eleştiren Milei, “komünistlerle başa çıkamadığı” gerekçesiyle ülkenin Brezilya ve Çin gibi en büyük ticaret ortaklarıyla olan devletler arası ilişkileri de askıya alarak, bunları özel yatırımcı ve işletmecilere bırakmayı hedeflediğini dile getirmişti. Milei geçtiğimiz hafta da hükümet olarak ABD, İsrail ve "özgür dünyayla" işbirliği içinde olacağını duyurdu.
Seçim zaferinin ardından yaptığı konuşmada Milei, “Bugün Arjantin'in yeniden inşası başlıyor. Bugün Arjantin'in gerilemesinin sonu. Çöküş modelinin sonu geldi. Geri dönüş yok” derken, Eski ABD Başkanı Donald Trump da Milei'yi "özgürlükçü liderin Arjantin'i yeniden büyük yapacağı"nı ifade ederek kutladı.
22-11-2023/ APOSTO GÜNDEM
