-CI EKİ
Ülkemizde, Pisa sınavı sonuçlarına bakarak, okuduğu bir metnin içindeki bilgileri eleştirel biçimde değerlendiremeyen öğrenciler yetiştiği yazılıp çizilince, dilbilgisi merakım depreşti ve aklım –CI ve -Cİ eklerine takıldı.
Memleketin bunca derdi varken –CI ve -Cİ ekleri de neymiş demeyin lütfen.
Enflasyon, terör, şehitler, kadına şiddet, insan hakları, Suriye ve çevre sorunlarını bir yana koyup –CI ve -Cİ ile uğraşmak biraz tuhaf gelebilir ama inanın mesele geniş…
-CU, -CÜ; -ÇI, -Çİ, -ÇU, -ÇÜ da var yani.
Kaynaklar, -CI, -Cİ, -CU, -CÜ; -ÇI, -Çİ, -ÇU, -ÇÜ’nün yapım ekleri olarak anıldığını ve
1-Bir görüşün benimsenmesinde:
Osmanlıcı, sağcı, solcu, gerici...
2-Sahiplik anlatımında:
Yatırımcı, sermayeci, sömürgeci…
3-Bir işi görev edinenler:
Konuşmacı, tartışmacı, sözcü, aracı…
4-Resmi görev tarifinde:
Elçi, savcı, politikacı, siyasetçi…
5-Bir şeyin satıldığı yeri anlatırken:
Kitapçı, baharatçı, baklavacı…
6-Bir mesleği tanımlarken:
Bankacı, simitçi, futbolcu, gemici gibi kullanıldığını anlatıyordu.
Son örnek kelimeye takılıp kaldım. Gemici…
Masamın üzerindeki gazetede:
“Cumhurbaşkanlığına alınan “Yakamoz” adlı yata, 2019 bütçesinde 56 milyon Türk Lirası’ndan daha fazla kaynak ayrılmış,” olduğunu anlatan bir haber vardı.
Haberin devamında, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay’ın açıklamasıyla:
“Deniz Kuvvetleri Komutanlığınca kullanılan Yakamoz Yatı’n Mart 2018 de Cumhurbaşkanlığı tarafından devralındığı…” bilgisini yer alıyordu.
Merakım depreşti, bu yatta acaba kaç gemici çalışacaktı? Taze balık tutmak için birkaç çaparici veya zıpkınla balık avlayacak üç beş dalgıca görev verilecek miydi?
-56 metre boyunda ve saatte 15 deniz mili hız yapan, Protokol Maksatlı Gemi (PMG) kaça mal olmuştu?
-Deposu kaça doluyordu?
-Kaç kamarası vardı?
-Kaç personeli olacaktı?
-Cumhurbaşkanlığı’na devrinden sonra yeniden restore edilmesi kaç lira tutacaktı veya kaç lira tutmuştu?
Bilemedim. Gazeteler yazmıyordu.
Acaba, bu yat Akdeniz ülkelerinden birine resmi ziyarete gidilirken kullanılacak mıydı?
Saray’ın ve Yazlık Saray’ın kaç metrekare olduğunu, kaç odası bulunduğunu, inşaatına kaç lira harcandığını, yıllık masraflarını; filodaki uçakların sayısını, hediye edilen biri dışında hepsinin kaça alındığını, amacına uygun hale getirmek için yeniden düzenleme maliyetlerinin ne olduğunu; garajında kaç limuzin, kaç zırhlı araç, kaç cip, kaç motosiklet hatta kaç itfaiye aracı olduğunu arasam bulabiliyordum ama yatla ilgili bilgi yoktu.
Detayları bilememek ve Pisa sınavı ile bulaştığım dilbilgisinden, “Yakamoz” adlı PMG’ye gelmek canımı sıkmıştı, bilgisine güvendiğim bir arkadaşı aradım. O da bu konuda bir şey bilmiyordu. Gülerek,
“İtibardan tasarruf edilmez.” dedi. Haklıydı…
-CI, -Cİ, -CU, -CÜ; -ÇI, -Çİ, -ÇU, -ÇÜ meselesine geri döndüm.
Fırsatçı, yasakçı, dinci, kinci gibi örneklerin alışkanlık tanımlanmasında kullanılıp kullanılmadığı konusunda kafa yormaya başladım.
10.12.2019